Ik zie in facebook groepen regelmatig discussies over portretrecht en AVG. De kennis die gedeeld wordt is in veel gevallen een “mening” en in het beste geval google kennis. Het is ook niet gemakkelijk, er is heel wat informatie te vinden op het internet. Veel ervan spreekt elkaar tegen of is heel vaag geformuleerd, waardoor interpretatie mogelijk is. Daarnaast zijn er ook websites die gewoonweg incorrecte, verouderde of onvolledige informatie tonen en terminologie gebruiken die verwarrend is.
Arnoud Engelfriet, juridisch expert
In 2018 heb ik samengewerkt met Arnoud Engelfriet, een jurist en expert in privacy en persoonsgegevens. Arnoud is de mede-ateur van het “handboek AVG” en kan dus beschouwd worden als een expert over het onderwerp.
Met overzicht van Arnoud heb ik een tekst opgesteld en een video van gemaakt, die zo accuraat en specifiek mogelijk onze situatie als hobbyfotografen in een TFP samenwerking belicht. Zowat elk aspect dat ik al aangehaald heb gezien, wordt er in besproken. In heel dit artikel is enkel de video gevalideerd door Arnoud, dus wil je accurate info, bekijk dan de video.
Je vindt deze video hier: https://www.youtube.com/watch?v=cEm-gm27zXk
Wat zegt de AVG / GDPR?
AVG is van toepassing op ELKE fotograaf, inclusief hobbyfotografen die zijn foto’s openbaar maakt. De AVG is niet van toepassing op fotografen die hun foto’s enkel op hun harde schijf bewaren en niet tonen in openbare kringen.
Heb je een contract? Dan mag je de foto’s gebruiken binnen de beperkingen van het contract.
Heb je geen contract? Dan mag je de foto’s gebruiken, ook zonder toestemming, onder artikel 85 van de AVG, zolang het gebruik van de foto’s het model geen schade toebrengt. Als het model een redelijk belang heeft bij het offline halen van de foto’s, dan moet je dat doen. Echter, “redelijk belang” betekent dat het model effectieve schade moet kunnen aantonen. Noch de fotograaf, noch het model bepaalt wat een “redelijk belang” is, dat doet een rechter.
Het portretrecht is met de komst van de AVG veel nauwer geworden. De AVG overlapt portretrecht omdat portretrecht een nationale wet is en de AVG is een europese wet. Het portretrecht handelt enkel nog over het commercieel gebruik van een foto.
De AVG is een juridisch kader dat gebruikt wordt door rechters om een oordeel te vellen. Je kan nooit zeggen “de AVG zegt dat je foto’s offline MOET halen”. Je kan ook nooit zeggen dat de AVG zegt dat je de foto’s NIET offline moet halen. De auteur staat het sterkst in deze wetgeving, maar de wetgeving zal op case by case toegepast worden en hangt af van verschillende factoren.
Wat met portretrecht?
Zoals ik hierboven vermeld heb, is het portretrecht veel nauwer geworden en is niet meer van toepassing op niet-commerciële situaties. Echter er zijn nog steeds mensen die het portretrecht aanhalen. Dus laat me even terug in de tijd reizen, naar voor 25 mei 2018 en je wat meer informatie geven over het portretrecht.
Er zijn twee situaties: in opdracht en niet in opdracht.
In opdracht
In opdracht zijn shoots die puur in opdracht gemaakt zijn voor de geportretteerde of door een derde partij. Er wordt verwacht dat het gebruik van de foto’s exclusief is voor de geportretteerde of die derde partij. Bijvoorbeeld een klant voor een portretfotograaf die privéfoto’s wil, een bruiloft, een event, … In dit geval heeft de fotograaf altijd toestemming nodig voor publicaties.
Niet in opdracht
Niet in opdracht zijn shoots waarbij het gebruik van de foto’s zowel voor fotograaf en model zijn. Bijvoorbeeld, in ons geval, bij een TFP shoot. Dezelfde regels als degene die ik eerder al aanhaalde, blijven gelden: de fotograaf / auteur mag de foto’s publiceren zonder toestemming, tenzij het model een redelijk belang heeft bij het offline halen van de beelden.
In schema vorm:
Voor de mensen die liever hun tijd niet steken in de video te bekijken, heb ik een grafische representatie gemaakt van de video. Deze afbeelding is niet gemaakt in samenwerking met Arnoud, ik kan dus enkel zeggen dat de inhoud van de video 100% juridisch correct is.
Een aantal voorbeelden
Fotograaf A doet een naaktshoot met model B. Ze hebben een contract getekend waarbij model B toestemming geeft voor het gebruik. Het model kan dan niet meer eisen om de foto’s offline te halen.
Fotograaf A doet een portretshoot met model B en tekent een contract dat zegt dat de foto’s enkel op de eigen website gebruikt worden. Fotograaf A zet de foto’s op facebook. Model B kan nu eisen dat de foto’s offline gehaald moeten worden van facebook.
Fotograaf A doet een gewone portretshoot met model B en er is geen contract getekend. Model B kan niet meer eisen dat de foto’s offline gehaald worden.
Fotograaf A doet een naaktshoot met model B, zonder contract. Model B start een job als kleuterleidster, maar de werkgever heeft haar naaktfoto’s gevonden en eist dat deze verwijderd worden, of ze verliest haar job. Model B kan nu eisen dat de foto’s offline gehaald worden.
Fotograaf A doet een naaktshoot met model B, zonder contract. Model B eist dat de foto’s offline gehaald worden omdat ze anders haar job kwijt kan geraken, maar ze heeft zelf nog naaktfoto’s van andere shoots op haar tijdlijn staan. Het model kan niet eisen dat de foto’s offline gehaald worden.
Fotograaf A doet een portretshoot met model B op TFP basis en er is geen contract getekend. Fotograaf A verkoopt de foto’s van model B. Model B kan nu eisen dat de verkochte foto’s offline gehaald worden en mogelijks een schadevergoeding vragen.
Geen oordeel over “wat je zou moeten doen”
Dit was een representatie van de wetten hierrond. Dit gaat over welke rechten je hebt als fotograaf / model. Het is een heel ANDERE discussie of je die rechten ook moet gebruiken. Niets in wat ik hier zeg, impliceert een oordeel over wat jij zou moeten doen als een model vraagt om foto’s offline te halen. Enkel wat je rechten zijn.
Bronnen:
Voor de mensen die graag de wetteksten zelf nalezen: www.gdpr-info.eu
Voor de mensen die graag meer informatie hebben over Arnoud:
Zijn website: https://www.iusmentis.com/
Zijn publicaties: http://www.arnoud.engelfriet.net/publicaties.php
Het handboek AVG: https://www.bol.com/nl/p/handboek-avg-compliance-in-de-praktijk/9200000099888532/
Artikels over portretrecht en AVG
Portretrecht en AVG: https://blog.iusmentis.com/2019/06/14/de-avg-het-einde-van-het-portretrecht-maar-niet-helemaal/
Verhouding tussen Portretrecht en AVG: https://blog.iusmentis.com/2017/12/06/hoe-verhoudt-portretrecht-zich-tot-avg/
Charlotte’s law: https://www.charlotteslaw.nl/over-privacy-de-avg-en-het-portretrecht-voor-fotografen/
Portretrecht en AVG: https://clinic.nl/portretrecht-onder-de-avg/
Site van justitia over portretrecht: https://www.justitia.nl/portretrecht
